زیباترین خلقت خدا

نام علمی : Angelica orchangelica
 

نام خانواده : Apiaceae

در كتب طب سنتی با نامهای «سنبل ختایی» و «حشیشه الملائك» آمده است.به فرانسوی Angelique و به

انگلیسیAngelica گفته می شود. گیاهی است از خانوادهUmbelliferae نام علمی آن L. archangelica

Angelicaو مترادف آنArchangelica officinalis Hoffm می‌باشد.

 مشخصات:

آنژلیك گیاهی است علفی دو ساله بلند ،ارتفاع آن متجاوز از یك متر است.معطر با برگهای بزرگ دارای بریدگی

 و تقسیم بندی شده ،هر یك از تفسیمات برگ نوك تیز دندانه دار می باشد. ساقه آن شیار دار استوانه ای به

 رنگ سبز مایل به قرمز . گلهای آن سفید به صورت چتر در انتهای شاخه گل دهنده ظاهر می شود.از برگ و

ساقه و ریشه آن در طب استفاده می شود.

این گیاه در مناطق شمالی اروپا ،شبه جزیره اسكاندیناوی و كوهستانهای مركزی اروپا تاروسیه میانه انتشار

 دارد. در هندوستان در كشمیر می روید.در شمال اروپا به عنوان گیاه سبزی خوراكی مورد استفاده و توجه

 است و كاشته می شود و ریشه های آن را به صورت خام یا پخته می خورند .در سایر مناطق اروپا علاوه بر

 خوراكی بودن از خاصیت خوشبو بودن آن نیز در قنادی استفاده می شود و از میوه آن برای تهیه یك نوع

نوشابه به نامRatafia d,Angelique استفاده می شود.به علاوه خواص طبی آن در سطح وسیعی مورد توجه

 است و كاربرددارد.

تكثیر آنژلیك از طریق كشت بذر آن صورت می گیردبه این ترتیب كه بذر آن را در بهار در هوای آزاد و یا در پاییز

 در پناه شاسی می كارند و پس از آن نهال های جوان را به مزرعه منتقل كرده و می كارند.معمولا چند ماه

 پس از كاشت نهالها آماده انتقال می شوند بنابراین كشت بهاره در پاییز به مزرعه منتقل می شود و كشت

 پاییزه در بهار منتقل می گردد.

تركیبات شیمیایی:

از نظر تركیبات شیمیایی و مواد عامله ،ریشه و قسمت زیر زمینی خشك آنژلیك در حدود ۳۵/۰درصد اسانس

 روغنی فرار دارد و در میوه آن (۳/۱-۲/۱)درصد اسانس یافت می شود. مواد عمده موجود در اسانس آنژلیك

عبارتند از بتا فلاندرن و به علاوه در اسانس ریشه آنژلیك كه در هوا خشك شده باشد مواد د-الفا-فلاندرن،آلفا-

پینن و هایدروكسی پنتادكانوئیك اسید و آلفا-متیل بوتیریك اسید یافت می شود.

در ریشه ها و ثمر آنژلیك چند فروكامارین نظیر آنژلیسین،برگاپتن،كزانتوتوكسین و...وجود دارد و به علاوه

اومبلی پرنین و چند فنل نیز در آن مشخص شده است.‌(G.I.M.P).

بررسی های شیمایی جدیدتری نشان می دهد كه كیفیت اسانس آنژلیك با شرایط اقلیمی محل رویش

 طبیعی آن ارتباط داردهر چقدر ارتفاع از سطح دریای محل رویش طبیعی آن بیشتر باشد ،عطر بیشتر و با

كیفیت بهتری می دهد.

از گیاه آنژلیك ۹ نوع ماده كومارین جداشده است از جمله یك كومارین جدید به نام آركی سین در آن مشخص

 شده است.(S.G.I.M.P).

توصیف گیاه :

سنبل ختایی گیاهی دوساله با برگ های مرکب و بزرگ است که قسمت قاعده برگ ها بسمت ساقه گلدار

،‌توخالی و ضخیم این گیاه متصل شده است. گل های کوچک و سفید متمایل به سبز ختایی بصورت خوشه

 های مدور بوده و میوه ها نسبتاً بزرگ ،‌پهن و دارای باله هستند.

قسمت های مورد استفاده :‌

عمدتاً ریشه و گاهی اوقات تمام گیاه .میوه ها یا اسانس های روغنی .

گروه درمانی : محرک اشتها ،‌تقویت کننده معده و ضد تشنجی .

 خواص و كاربرد:

آنژلیك معمولا در سال اول گل می دهد ولی چون ریشه آن رشد كافی نكرده برداشت ریشه در سال دوم انجام

 می گیرد و در آغاز سال دوم ساقه های فرعی سال اول را قطع می كنند و فقط ساقه اصلی باقی می ماند

 كه رشد كافش بنماید و از ساقه های قطع شده و برگهایی كه در خلال سال اول قطع شده نیز پس از خشك

 كردن استفاده می شود. میوه گیاه وقتی كاملا رسید كه معمولا در اوخر تابستان است ،آماده برداشت می

 شود.

از نظرخواص ریشه آنژلیك و میوه آن محرك و نرم كننده سینه و معرق است و ریشه آن بخصوص مقوی ،ضد

تشنج،بادشكن،خلط آور،قاعده آور و معرق می باشد.

در فرانسه در مراجع طب سنتی آن دیار مرسوم بوده است كه از دم كرده ریشه آنژلیك به نسبت۱۰-۲ گرم

ریشه خشك در یك لیتر آب جوش و با از تنطور الكلی ریشه آنژلیك۱۰-۲گرم به عنوان نیرو دهنده و. هاضم

 استفاده می كنند و از دم كرده میوه آن نیز به عنوان مفرح و نیرو دهنده خیلی استقبال می شود.

گونهAngelica sylvestris L. را نیز در بعضی اسناد به نام سنیل ختایی می نامند. گیاهی است پایا به بلندی

 تا ۱۵۰سانتی متر و معطر این گیاه در اروپا و از جنوب غربی چین تا نپال در آسیا می روید.

قسمت نرم ریشه این گیاه به عنوان دارو مصرف می شود ،جوشانده ان برای رفع بی حسی اعصاب ،رفع

گرفتگی در اعضای بدن ،روماتیسم و ‌‌‌[چیو] ،سردرد،سرگیجه ناشی از سرماخوردگی و تورم در پاها به كار

 می‌رود.

سنبل ختایی گیاه دارویی پر ارزشی است که بومی چین و شمال شرق هند است. این گیاه جزو داروهای

سنتی کشورهای چین، کره و ژاپن به شمار می رود. به گزارش «ehow»این گیاه گلدار دارای طعم شیرین و

تند است و برای مزه دار کردن مواد غذایی و نوشیدنی ها مورد استفاده قرار می گیرد. از آن جا که این یک

گیاه دارویی است برای درمان بیماری هایی مانند گرفتگی مجرای تنفسی موثر است.

خواص درمانی:

▪ این گیاه درمانی برای زنانی که از درد معده، قاعدگی رنج می برند، مفید محسوب می شود. این گیاه با

ایجاد تعادل در میزان هورمون های زنانه، شدت عوارض یائسگی را التیام می بخشد.

▪ سنبل ختایی به بدن کمک می کند تا با بیماری های رایج مانند سرماخوردگی ، سینوزیت، برونشیت، تب و

 عفونت های ریه مقابله کند.

▪ این گیاه با لخته کردن خون، مانع از دست رفتن خون از طریق جراحت و بریدگی می شود. علاوه بر آن به

تصفیه خون نیز کمک می کند .

▪ با ترشح آنزیم های گوارشی معده، جذب مواد غذایی در خون را بهبود می بخشد. این امر باعث حرکت

درست مواد غذایی در روده ها نیز می شود.

▪ چای دم کرده از برگ و ریشه گیاه برای رفع استرس، خستگی مفرط ، بی خوابی، تب، دندان درد و

سردردهای عصبی مفید است.

▪ به طور معمول این گیاه به صورت کپسول و چای دم کرده مورد مصرف قرار می گیرد. عصاره ریشه این گیاه

نیز به داروهای گیاهی متعدد افزوده می شود.

▪ این گیاه اشتها را افزایش می دهد.

▪ دارای خاصیت ضدباکتریایی است.

▪ ریشه های خشک و پودر شده آن برای درمان عفونت قارچی انگشتان پا موثر است.

▪ برگ های له شده آن به عنوان پماد برای رفع ناراحتی ریوی و سینه و روماتیسم به کار برده می شود.

▪ غرغره با چای دم کرده آن گلودرد را رفع می کند.

▪ پماد این گیاه برای رفع ورم، خارش و حتی شکستگی استخوان به کار برده می شود.

▪ از آن جا که این گیاه میزان قند خون را افزایش می دهد، مصرف آن به بیماران دیابتی توصیه نمی شود. زنان

 باردار و شیرده نیز از مصرف این گیاه پرهیز کنند.

موارد استفاده و خواص :‌

 امروزه ریشه سنبل ختایی بطور مشخص برای درمان کاهش اشتها ،‌گرفتگی ماهیچه معده و نفخ تجویز و

 مصرف میشود. ریشه های خشک و عصاره های حاصل از آن اهمیت تجاری زیادی در شراب های الکلی و در

 صنعت چاشنی ها دارند.

شکل و مقدار مصرف :‌

سنبل ختایی ،‌معمولاً بصورت تنتور یا ریشه خشک مصرف می شود. مصرف روزانه 4/5 گرم ریشه خشک

یا 20-10 قطره اسانس روغنی مجاز دانسته شده است. عصاره ریشه سنبل ختایی بعنوان یکی از اجزای

 مهم در فرآورده های تجاری مختلفی که به منظور التیام و درمان ناراحتی های گوارشی تهیه می شوند ،

 می باشد.

مواد موثره :

این گیاه سرشار از فورانوکومارین ها مانند گزانتوکسین ،‌ایمپراتورین ،‌ آنجلیسین ، آرکانجلین و کومارین هایی

 مانند آمبلیفرون ،‌اوستول و اوستنول می باشد.اوستول یکی از اجزای مهم موجود در ریشه سنبل ختایی

 است و ایمپراتورین در میوه ماده موثره غالب می باشد. اسانس روغنی حاصل از رشه ها و میوه ها دارای

 آلفا – فلاندرن ، بتا – فلاندرن و آلفا – پینن می باشد.  

اثرات درمانی :

شواهد موجود در مورد اثرات درمانی این گیاه چندان زیاد نیست اما این نکته مشخص شده است که سنبل

 ختایی دارای خواص تحریک شیره های گوارشی ،‌ضد تشنجی و صفرابری می باشد.

احتیاط :

فورانوکومارین ها دارای عوارض ناشی از تابش نور بوده و در صورت مصرف بیش از اندازه می تواند سبب

 تحریک پوست و ایجاد آلرژی گردند. بهمین دلیل در صورت مصرف عصاره های این گیاه بعنوان محلول های

 شستشوی پوست یا استعمال موضعی باید حتماً ‌طرز مصرف آن را زیر نظر پزشک باشد.

نکته :

ریشه های گیاه A.polymorpha ( سنبل ختایی چین ) و A.dahurica در طب سنتی چین جزو گیاهان مهم

 دارویی بوده اند . سنبل ختایی چین پس از جین سینگ در طب سنتی چین در رتبه دوم بوده است. این گیاه

 برای انواع کم خونی ،‌یبوست ،‌قاعدگی نامنظم و بسیاری از بیماری های دیگر مورد استفاده بوده است.

وضعیت :

سنبل ختایی در فارماکوپه های معتبر دارویی بعنوان گیاه دارویی موثر به ثبت رسیده است. ریشه سنبل

 ختایی در مونوگراف کمیسیون دارویی آلمان دارای وضعیت مثبت است و در مونوگراف سازمان بهداشت

 جهانی دررتبه 2 درمانی قراردارد ( سنبل ختایی چینی ).